در سالهای اخیر با رواج یک سیستم پولی جدیدی با نام cryptocurrency و در پی آن، ظهور پدیده ای نوین به اسم ارزهای دیجیتال، همه می خواهند در مورد فناوری پشت پرده این موج تازه تکنولوژی اطلاعات و ارتباطات، بیشتر بدانند. صحبت از یک فناوری به نام بلاک چین است!. اما واقعاً Blockchain چیست؟. چگونه کار می‌کند، و از همه مهم تر چه کاربردهایی برای انسان امروز دارد؟!. اینها همه پرسش های متداولی است که در مورد این فناوری انقلابی پرسیده می‌شود. البته احتمالاً درک آن برای بسیاری افراد تازه‌کار و حتی برخی حرفه‌ای‌ها که در زمینه تکنولوژی های اطلاعات و ارتباطات کار می کنند هم چندان ساده نمی تواند باشد.
فناوری بلاک چین و کاربردها
اگر بخواهیم به زبان ساده بگوییم، بلاک چین نوعی سیستم ثبت داده و اطلاعات و در ادامه صحت سنجی و گزارش دهی آنها است. تفاوت بلاک چین با سیستم‌های مشابه دیگر این است که اطلاعات ذخیره شده روی این نوع مدل سیستم، میان همه اعضای یک شبکه خاص به اشتراک گذاشته می‌شود. البته با استفاده از روشهای خاص رمزنگاری ( الگوریتم های زنجیره ای ) و توزیع هوشمند داده‌ها بین اعضای شبکه ; امکان هک، حذف و دستکاری اطلاعات ثبت و تخصیص داده شده، تقریباً از بین می‌رود. اولین و بارزترین پیامد فناوری بلاک چین تولد نخستین و در عین حال مهم ترین کریپتوکارنسی دنیا به نام بیت کوین ( BTC ) در سال ۲۰۰۸ میلادی بود. به واقع بیت کوین را می توان پادشاه ارزهای دیجیتال نامید و البته راهکاری برای ذخیره اطلاعات مربوط به دارایی های مجازی کاربران اینترنت در سراسر جهان.
بلاک چین چطور کار می‌کند؟
ابتدا بیایید برای درک بهتر فناوری بلاک چین به مثال زیر توجه کنیم.
فرض کنید فردی در یک جمع ۱۰۰ نفری، برگه‌ای حاوی یک سری اطلاعات را با تمامی اعضای جمع به اشتراک می گذارد. یعنی هر نفر یک نسخه از آن اطلاعات را در اختیار می گیرد. حالا اگر آن فرد اطلاعات را دستکاری، کم و زیاد، و یا حتی نابود کند، برای دیگر اعضا فرقی نمی کند و خطری هم ندارد. چون آنها هر کدام یک کپی از داده های نسخه اصلی اولیه را در اختیار دارند. و این فرد با این کار فقط اعتبار داده های خود را از بین می برد. این جمعیتی که از آن صحبت کردیم می‌تواند چندین میلیون نفر را نیز شامل شود. این ساز و کار، همان بلاک چین است! البته به زبانی بسیار ساده.
فناوری بلاک چین و کاربردها
زنجیره‌ای از بلوک‌های وابسته
واژه بلاک چین ترکیبی از دو کلمه Block به معنی بلوک و Chain به معنی زنجیره است. به عبارتی بهتر، این فناوری در حقیقت زنجیره‌ای از داده های بلوک بندی شده است. در هر بلوک این سیستم، هر جور اطلاعاتی می‌تواند ثبت شود! از جرم و جنایت‌های یک شخص تا جزئیات تراکنش‌های یک شبکه پولی گسترده مانند بیت کوین. این بلوک‌های حاوی اطلاعات، با هم و به صورت زنجیره‌ای مرتبط هستند. حالا ما یک زنجیره به اسم بلاک چین داریم. برای فهم بهتر بلاک چین مثال زیر را در نظر بگیرید. فرض می کنیم هر بلوک یک پدیده طبیعی را معرفی می‌کند که نام مصادیقی عینی از آن پدیده در آن ثبت شده است.
فناوری بلاک چین و کاربردها
رمزنگاره‌ای به اسم هَش
حالا یک نکته جالب دیگر هم اینجا هست!. در هر کدام از این بلوک‌ها چیزی به اسم هَش (Hash) وجود دارد. در واقع یک هَش رشته‌ای متنی است، که از یک تابع ریاضی خاص تولید شده و کاربرد آن پیشگیری از دستکاری یا هر گونه تقلب در سیستم داده های بلاکچین است. یعنی هش از تغییر اطلاعات ثبت‌شده روی بلوک های یک زنجیره بلاک چینی جلوگیری می کند. هش داده ها یا ورودی های یک بلوک مشخص، همیشه رمزی ثابت است.
فناوری بلاک چین و کاربردها
مثلاً در تصویر بالا برای بلاک « رودخانه » که حاوی اطلاعاتی مثل، اسامی چند رودخانه است، هش بلاکی با مضمون KTSD تعریف شده. در این سیستم، بلوک ها علاوه بر اینکه خود یک کُد هش دارند، حاوی هش بلاک قبلی نیز هستند. و این راز اصلی بلاکچین است!. یعنی کوچکترین تغییر در اطلاعات یک بلوک، هش آن را به طور کلی تغییر می‌دهد و همه آن زنجیره خاص بلاکچینی را از اعتبار ساقط می کند. مثلاً اگر حتی یک کاراکتر به اطلاعات اسم رودخانه ای اضافه شود، هش بلاک تغییر کرده و در نتیجه بلاک‌های بعدی هم غیر معتبر شناخته خواهند شد.
حالا یک پرسش!
اگر یک نابغه، محتوای یک بلاک را تغییر دهد و بتواند هش بلاک‌های بعدی را هم به روزرسانی کند، در این صورت چه می‌شود؟ البته این امکان وجود دارد، اما یک راهکار توزیع اصالت در بلاکچین وجود دارد که این مشکل را به زیبایی حل کرده. پاسخ این است : داده‌های بلاکچینی در یک سیستم کامپیوتری یا سرور خاصی ذخیره نمی‌شوند. هر رایانه یا سیستمی که به این شبکه وصل شده باشد، یک نسخه از اطلاعات را دریافت می‌کند. این کامپیوتر که به شبکه متصل شده و یک کپی از بلاک چین را دریافت می‌کند، نود (Node) نامیده می شود.
در این حالت وقتی دوباره به عنوان یک نُود به شبکه بلاک چین متصل می‌شوید، هیچ تغییری در اطلاعات بلوک ها امکان پذیر نیست، مگر اینکه اکثریت دیگر نُودها با آن موافق باشند. در واقع پدیده بلاک چین به خودی خود یک فناوری بنیادی نیست، بلکه صرفاً مجموعه‌ای متشکل از فرایندهای هش‌گذاری، رمزنگاری، توزیع جمعی و … است که موجب شکل گیری چنین ایده ای در جهان شده است. به بیانی دیگر بلاک چین را به عنوان یک بایگانی دیجیتال که امکان ثبت انواع اطلاعات و داده ها روی آن وجود دارد می توان در نظر گرفت. مثلاً با کمک بلاک چین، افراد زیادی می‌توانند اطلاعات سوابق مختلف را به نوعی پایگاه داده وارد کنند و نیز کاربران می‌توانند بر چگونگی ثبت و بروزرسانی این اطلاعات کنترل داشته باشند.
ویکیپدیا
از جهات بسیاری ساختار و نوع کار این فناوری تفاوت چندانی با روش کار وب سایتی مانند ویکیپدیا ندارد. همه می دانیم که محتوای مقالات دانشنامه آنلاین ویکیپدیا محصول یک نویسنده خاص نیست. به عبارتی هر کسی می‌تواند با رعایت قوانین ویکیپدیا، در این سایت مطلب منتشر کند. با این وجود، با بررسی‌های عمیق‌تر، تفاوت‌هایی مهم نیز رخ می نمایند. بارزترین این تفاوت ها این است که فناوری بلاک چین به طرز شگفت آوری از نظر فنی بسیار منحصر به فرد تر است. در واقع ویکیپدیا در شبکه جهانی وب، با استفاده از یک مدل « کلاینت سرور »، طراحی شده. یعنی داده‌ها روی یک سِرور، آن هم به شکل متمرکز ذخیره می‌شوند. در این حالت حتی اگر کاربران هم نخواهند، یک یا چند نفر در قالب تیم، روی تمام داده‌ها می توانند کنترل داشته باشند و آنها را تغییر و یا حتی به طور کامل پاک کنند.
فناوری بلاک چین و کاربردها
ولی در سیستم بلاک چین، مالک اطلاعات پایگاه داده، خود کاربران شبکه بلاک چینی هستند و اطلاعات ثبت شده روی آن هرگز حذف نمی‌شود. زیرا نسخه های زیادی از داده ها به صورت غیر متمرکز در اختیار همه اعضا است که به شکل یک شبکه زنجیره ای با کد هش های منحصر به فرد خود، در زمان جابجایی اصالت سنجی می شوند.
نمونه هایی از کاربردهای فناوری بلاکچین
بی شک بیت کوین و دیگر ارزهای دیجیتال غیرمتمرکز را می توان از مهم‌ترین و موفق‌ترین کاربردهای فناوری بلاک چین به حساب آورد. ولی این فناوری مدرن می‌تواند غیر از ارزهای دیجیتال، کاربردهای بسیار وسیع تری در دنیای امروز داشته باشد. بطور کلی در هر فرایندی که نیاز به فضایی برای ذخیره سازی اَمن داده ها و اطلاعات حساس باشد، این بلاک چین است که حرف اول و آخر را می زند.
به عنوان مثالی واضح، سیستم انتخابات الکترونیکی را در نظر بگیرید. در این سیستم می توان برای پیشگیری از وقوع هر گونه خطای انسانی و جلوگیری از احتمال کوچکترین تقلب و ابهام، از فناوری بلاک چین به راحتی استفاده کرد. یا مثلاً می‌توان به موارد استفاده بلاک چین در زنجیره تأمین و حمل و نقل کالاهای مختلف اشاره کرد. کارخانه ها و شرکت های بزرگ و کوچک تولید کننده، می‌توانند اطلاعات کالاها و کیفیت آنها را از مبدأ تا رسیدن به دست مشتری نهایی روی یک پایگاه داده ثبت کنند به نحوی که اصالت کالاها و کیفیت مواد اولیه آنها برای مشتری تضمین شده باشد.
فناوری بلاک چین و کاربردها
البته تا این تاریخ هنوز به شکل گسترده در دنیای واقعی از موهبت بلاک چین استفاده درست نشده. زیرا این فناوری به دلیل بزرگترین امتیاز آن که همان غیرمتمرکز بودن آن است، در چشم بسیاری از سیاست گذاران کلان اقتصادی و سیاسی جهان وصله ناجور به نظر می رسد. همچنین عموم مردم نیز فعلاً آنچنان که باید و شاید به این پدیده نوین اعتماد ندارند. اما به هر حال در دراز مدت با فراهم شدن تدریجی زیرساخت‌های لازم برای آن، به مانند هوش مصنوعی یا اینترنت اشیاء می‌توان به کاربردهای بیشتر این فناوری امیدوار بود.
منبع : ارزدیجیتال
