در سالهای اخیر با رواج یک سیستم پولی جدیدی با نام cryptocurrency و در پی آن، ظهور پدیده‌ای نوین به اسم ارزهای دیجیتال، همه می‌خواهند در مورد فناوری پشت پرده این موج تازه تکنولوژی اطلاعات و ارتباطات، بیشتر بدانند. صحبت از یک فناوری به نام بلاک چین است!. اما واقعاً Blockchain چیست؟. چگونه کار می‌کند، و از همه مهم‌تر چه کاربردهایی برای انسان امروز دارد؟!.
اینها همه پرسش‌های متداولی است که در مورد این فناوری انقلابی پرسیده می‌شود. البته احتمالاً درک آن برای بسیاری افراد تازه‌کار و حتی برخی حرفه‌ای‌ها که در زمینه تکنولوژی‌های اطلاعات و ارتباطات کار می‌کنند هم چندان ساده نمی‌تواند باشد.
فناوری بلاک چین و کاربردها
اگر بخواهیم به زبان ساده بگوییم، بلاک چین نوعی سیستم ثبت اطلاعات و در ادامه صحت سنجی و گزارش دهی آنها است. تفاوت بلاک چین با سیستم‌های مشابه دیگر این است که اطلاعات ذخیره شده روی این نوع مدل سیستم، میان همه اعضای یک شبکه خاص به اشتراک گذاشته می‌شود.
البته با استفاده از روشهای خاص رمزنگاری (الگوریتم‌های زنجیره‌ای) و توزیع هوشمند داده‌ها بین اعضای شبکه، امکان هک، حذف و دستکاری اطلاعات ثبتی و تخصیصی، تقریباً از بین می‌رود. اولین و بارزترین پیامد فناوری بلاک چین تولد نخستین و در عین حال مهم ترین کریپتوکارنسی دنیا به نام بیت کوین (BTC) در سال ۲۰۰۸ میلادی بود. به واقع بیت کوین را می‌توان پادشاه ارزهای دیجیتال نامید و البته راهکاری برای ذخیره اطلاعات مربوط به دارایی‌های مجازی کاربران اینترنت در سراسر جهان.
بلاک چین چطور کار می‌کند؟
ابتدا بیایید برای درک بهتر فناوری بلاک چین به مثال زیر توجه کنیم.
فرض کنید فردی در یک جمع ۱۰۰ نفری، برگه‌ای حاوی یک سری اطلاعات را با تمامی اعضای جمع به اشتراک می‌گذارد. یعنی هر نفر یک نسخه از آن اطلاعات را در اختیار می‌گیرد. حالا اگر آن فرد اطلاعات را دستکاری، کم و زیاد، و یا حتی نابود کند، برای دیگر اعضا فرقی نمی‌کند و خطری هم ندارد.
چون آنها هر کدام یک کپی از داده‌های نسخه اصلی اولیه را در اختیار دارند. و این فرد با این کار فقط اعتبار داده‌های خود را از بین می‌برد. این جمعیتی که از آن صحبت کردیم می‌تواند چندین میلیون نفر را نیز شامل شود. این ساز و کار، همان بلاک چین است! البته به زبانی بسیار ساده.
فناوری بلاک چین و کاربردها
زنجیره‌ای از بلوک‌های وابسته
واژه بلاک چین ترکیبی از دو کلمه Block به معنی بلوک و Chain به معنی زنجیره است. به عبارتی بهتر، این فناوری در حقیقت زنجیره‌ای از داده‌های بلوک‌بندی شده است. در هر بلوک این سیستم، هر جور اطلاعاتی می‌تواند ثبت شود!. از جرم و جنایت‌های یک شخص تا جزئیات تراکنش‌های یک شبکه پولی گسترده مانند بیت کوین.
این بلوک‌های حاوی اطلاعات، با هم و به صورت زنجیره‌ای مرتبط هستند. حالا ما یک زنجیره به اسم بلاک چین داریم. برای فهم بهتر بلاک چین مثال زیر را در نظر بگیرید. فرض می‌کنیم هر بلوک یک پدیده طبیعی را معرفی می‌کند که نام مصادیقی عینی از آن پدیده در آن ثبت شده است.
فناوری بلاک چین و کاربردها
رمزنگاره‌ای به اسم هَش
حالا یک نکته جالب دیگر هم اینجا هست!. در هر کدام از این بلوک‌ها چیزی به اسم هَش (Hash) وجود دارد. در واقع یک هَش رشته‌ای متنی است، که از یک تابع ریاضی خاص تولید، و کاربرد آن پیشگیری از دستکاری یا هر گونه تقلب در سیستم داده‌های بلاکچین است. یعنی هش از تغییر اطلاعات ثبت شده روی بلوک‌های یک زنجیره بلاک چینی جلوگیری می‌کند. هش داده‌ها یا ورودی‌های یک بلوک مشخص، همیشه رمزی ثابت است.
فناوری بلاک چین و کاربردها
مثلاً در تصویر بالا برای بلاک “رودخانه” که حاوی اطلاعاتی مثل، اسامی چند رودخانه است، هش بلاکی با مضمون KTSD تعریف شده است. در این سیستم، بلوک‌ها علاوه بر اینکه خود یک کُد هش دارند، حاوی هش بلاک قبلی نیز هستند. و این راز اصلی بلاکچین است!. یعنی کوچک‌ترین تغییر در اطلاعات یک بلوک، هش آن را به طور کلی تغییر می‌دهد و همه آن زنجیره خاص بلاکچینی را از اعتبار ساقط می‌کند. مثلاً اگر حتی یک کاراکتر به اطلاعات اسم رودخانه‌ای اضافه شود، هش بلاک تغییر کرده و در نتیجه بلاک‌های بعدی هم غیر معتبر شناخته خواهند شد.
حالا یک پرسش!
اگر یک نابغه، محتوای یک بلاک را تغییر دهد و بتواند هش بلاک‌های بعدی را هم به روزرسانی کند، در این صورت چه می‌شود؟. البته این امکان وجود دارد، اما یک راهکار توزیع اصالت در بلاکچین وجود دارد که این مشکل را به زیبایی حل کرده. پاسخ این است: داده‌های بلاکچینی در یک سیستم کامپیوتری یا سرور خاصی ذخیره نمی‌شوند. هر رایانه یا سیستمی که به این شبکه وصل باشد، یک نسخه از اطلاعات را دریافت می‌کند.
این کامپیوتر که به شبکه متصل است و یک کپی از بلاک چین را دریافت می‌کند، نود (Node) نام دارد. در این حالت وقتی دوباره به عنوان یک نُود به شبکه بلاک چین متصل می‌شوید، هیچ تغییری در اطلاعات بلوک‌ها امکان پذیر نیست، مگر اینکه اکثریت دیگر نُودها با آن موافق باشند. در واقع پدیده بلاک چین به خودی خود یک فناوری بنیادی نیست، بلکه صرفاً مجموعه‌ای متشکل از فرایندهای هش‌گذاری، رمزنگاری، توزیع جمعی و … است که موجب شکل‌گیری چنین ایده‌ای در جهان شده است.
به بیانی دیگر بلاک چین را به عنوان یک بایگانی دیجیتال که امکان ثبت انواع اطلاعات و داده‌ها روی آن وجود دارد می‌توان در نظر گرفت. مثلاً با کمک بلاک چین، افراد زیادی می‌توانند اطلاعات سوابق مختلف را به نوعی پایگاه داده وارد کنند و نیز کاربران می‌توانند بر چگونگی ثبت و بروزرسانی این اطلاعات کنترل داشته باشند.
ویکیپدیا
از جهات بسیاری ساختار و نوع کار این فناوری تفاوت چندانی با روش کار وب سایتی مانند ویکیپدیا ندارد. همه می‌دانیم که محتوای مقالات دانش‌نامه آنلاین ویکیپدیا محصول یک نویسنده خاص نیست. به عبارتی هر کسی می‌تواند با رعایت قوانین ویکیپدیا، در این سایت مطلب منتشر کند. با این وجود، با بررسی‌های عمیق‌تر، تفاوت‌هایی مهم نیز رخ می‌نمایند.
بارزترین این تفاوت‌ها این است که فناوری بلاک چین به طرز شگفت‌آوری از نظر فنی بسیار منحصر به فردتر است. در واقع ویکیپدیا در شبکه جهانی وب، با استفاده از یک مدل “کلاینت سرور”، طراحی شده است. یعنی داده‌ها روی یک سِرور، آن هم به شکل متمرکز ذخیره می‌شوند. در این حالت حتی اگر کاربران هم نخواهند، یک یا چند نفر در قالب تیم، روی تمام داده‌ها می‌توانند کنترل داشته باشند و آنها را تغییر و یا حتی به طور کامل پاک کنند.
فناوری بلاک چین و کاربردها
ولی در سیستم بلاک چین، مالک اطلاعات پایگاه داده، خود کاربران شبکه بلاک چینی هستند و اطلاعات ثبتی روی آن، هرگز حذف نمی‌شود. زیرا نسخه‌های زیادی از داده‌ها به صورت غیر متمرکز در اختیار همه اعضا است که به شکل یک شبکه زنجیره‌ای با کد هش‌های منحصر به فرد خود، در زمان جابجایی اصالت سنجی می‌شوند.
نمونه هایی از کاربردهای فناوری بلاکچین
بی شک بیت کوین و دیگر ارزهای دیجیتال غیرمتمرکز را می‌توان از مهم‌ترین و موفق‌ترین کاربردهای فناوری بلاک چین به حساب آورد. ولی این فناوری مدرن می‌تواند غیر از ارزهای دیجیتال، کاربردهای بسیار وسیع‌تری در دنیای امروز داشته باشد. بطور کلی در هر فرایندی که نیاز به فضایی برای ذخیره‌سازی اَمن داده‌ها و اطلاعات حساس باشد، این بلاک چین است که حرف اول و آخر را می‌زند.
به عنوان مثالی واضح، سیستم انتخابات الکترونیکی را در نظر بگیرید. در این سیستم می‌توان برای پیشگیری از وقوع هر گونه خطای انسانی و جلوگیری از احتمال کوچک‌ترین تقلب و ابهام، از فناوری بلاک چین به راحتی استفاده کرد. یا مثلاً می‌توان به موارد استفاده بلاک چین در زنجیره تأمین و حمل و نقل کالاهای مختلف اشاره کرد.
کارخانه‌‌ها و شرکت‌‌های بزرگ و کوچک تولید کننده، می‌توانند اطلاعات کالاها و کیفیت آنها را از مبدأ تا رسیدن به دست مشتری نهایی روی یک پایگاه داده ثبت کنند به نحوی که اصالت کالاها و کیفیت مواد اولیه آنها برای مشتری تضمین شده باشد.
فناوری بلاک چین و کاربردها
البته تا این تاریخ هنوز به شکل گسترده در دنیای واقعی از موهبت بلاک چین استفاده درست نشده. زیرا این فناوری به دلیل بزرگترین امتیاز آن که همان غیرمتمرکز بودن آن است، در چشم بسیاری از سیاست گذاران کلان اقتصادی و سیاسی جهان وصله ناجور به نظر می‌رسد. همچنین عموم مردم نیز فعلاً آنچنان که باید و شاید به این پدیده نوین اعتماد ندارند. اما به هر حال در دراز مدت با فراهم شدن تدریجی زیرساخت‌های لازم برای آن، به مانند هوش مصنوعی یا اینترنت اشیاء می‌توان به کاربردهای بیشتر این فناوری امیدوار بود.
منبع : ارزدیجیتال
