شهرستان بجنورد زیبا مرکز استان خراسان شمالی است که در شمال شرق ایران و در کوهپایه‌های زیبای رشته‌کوه آلاداغ بنا شده است. این شهر ازجمله شهرهای بزرگ سرزمین پهناور خراسان می‌باشد و از این لحاظ، چهل و چهارمین شهر وسیع کشور به‌شمار می‌آید. نام این شهر در لهجه شمالی خراسان ” بُژنُرد” تلفظ می‌شود. البته در منابع و فرهنگ لغت‌های قدیمی هم نام این شهر به صورت “بیژن گُرد” یا “بیژن یورد” نیز آورده شده است. عبارت بیژن یورد به معنی “سرزمین بیژن” و همچنین یعنی “آباد شده به دست بیژن” است.
به روایتی دیگر هم شهر بیژن یورد بر اساس حکایت بیژن و منیژه، که در شاهنامهٔ فردوسی مذکور است، مکانی است که شاهزاده منیژه، بیژن را از درون چاه نجات داد و این شهر را در آن مکان بنا کرد. از نام‌های دیگر شهر بجنورد زیبا، که آثاری باستانی نیز از آن برجای مانده، نام؛ کهنه‌کَند است. کند در زبان ترکی به معنی روستا است. همانند: تاشکند “پایتخت کشور ازبکستان”. این آثار باستانی در محوطه‌ای تاریخی در جنوب شهر زیبای بجنورد قرار دارد.
بجنورد زیبا را بهتر بشناسیم
شهرستان بجنورد زیبا از شمال با مرز ترکمنستان و از شمال شرقی تا جنوب شرقی با شهرهای شیروان، اسفراین و نیز از جنوب غرب تا شمال غربی با شهرهای جاجرم و آشخانه همسایه است. وسعت شهر بجنورد ۳۶ کیلومتر مربع می‌باشد. که در شمال شرق ایران و در طول جغرافیایی ۵۷ درجه و بیست دقیقه و عرض جغرافیایی ۳۷ درجه و بیست و هشت دقیقه در نواحی جنوب رشته‌کوه کپه‌داغ و همچنین شرق رشته کوههای آلاداغ و نیز شمال رشته‌کوه البرز واقع است.
ارتفاع شهرستان زیبای بجنورد از سطح دریا در حدود ۱۰۷۰ متر و مسافت آن تا تهران ۸۲۱ کیلومتر می‌باشد. اقلیم و آب و هوای بجنورد به طور کلی معتدل و کوهستانی است. از این جهت تابستانهای آن دارای آب و هوای نسبتاً ملایم و زمستان‌های آن هم نسبتاً سرد می‌باشد.
اماکن دیدنی و تاریخی زیبای بجنورد
عمارت آینه خانه سردار مفخم
عمارت و آینه‌خانه سردار مفخم یکی از بناهای تاریخی دوره قاجار در بجنورد است. این بنا در اوایل دههٔ ۱۳۰۰ هجری قمری، هم‌زمان با دوره حکومت ناصرالدین شاه قاجار و به سفارش یارمحمدخان شادلو، به عنوان محل سکونت وی و خانواده‌اش و نیز به عنوان فضای اداری و دیوانی، برای انجام دیدارهای رسمی سردار مفخم با رجال سیاسی عهد قاجار ساخته شده.
بجنورد زیبا را بهتر بشناسیم
این عمارت ۳۴ اتاق بزرگ با دو تالار عظیم دارد. نماکاری اصلی این عمارت در سمت جنوب آن واقع شده که سراسر با انواع کاشی‌کاری معرق، معقلی، هفت رنگی و نیز با انواع طرحها و نقوش انسانی، حیوانی، اسلیمی و هندسی زینت شده است. مصالح مورد استفاده در این بنا شامل آجر با ملات گچ است. هر طبقه ساختمان هم دارای دو ایوان شمالی و جنوبی می‌باشد.
سراسر بنا با کاشی‌های خشتی هفت رنگ زیبا و در اندازه‌ها و شکل‌های ترکیبی به رنگ‌های فیروزه‌ای، زرد، صورتی، بنفش، سفید، سبز و قرمز کاشی کاری شده است. هر ستون نیز با طرح و نقش خاص خود زینت داده شده. همچنین در نمای بیرونی ساختمان تصاویری از دو فرشته بالدار، چهره‌های انسانی، نقش هایی از گل و گیاه و پرنده، طبیعت و طرحهای هندسی مربوط به سده سیزده به تماشای عموم گذارده شده.
ساختمان آینه‌خانه مفخم که هم‌زمان با عصر ناصری ساخته شده، در داخل باغ بزرگی به نام باغ دلگشا واقع است. پلان کلی این بنا مستطیلی شکل بوده و در دو طبقه به ارتفاع حدود ۱۰ متر ساخته شده. این عمارت با شکوه در انتهای خیابان شریعتی شمالی، در شهر زیبای بجنورد قرار دارد. ۴ مناره زیبا نیز در طرفین ورودی اصلی آن قرار دارد. روی ۲ مناره آن کلمه محمد (ص) ۱۲ بار به روش کاشی‌کاری “معقلی” منقوش است.
همچنین در طبقه دوم عمارت، اتاق آینه‌کاری شده و بزرگی وجود دارد. در واقع کل بنا، نام خود را از این اتاق بر گرفته است. گفته می‌شود که طراحی نقشه ساختمانی عمارت آینه‌خانه به دست شخصی به نام میرزا مهدی خان‌شقاقی (ممتحن‌الدوله) نخستین مهندس معمار ایرانی که از دانشکده معماری پاریس فارغ‌التحصیل شده بود، به انجام رسیده است.
گردشگاه بش قارداش
این تفرّجگاه در ۷ کیلومتری جنوب بجنورد زیبا و در قسمت شرق جادهٔ بجنورد به اسفراین، در فاصلهٔ تقریبی یک کیلومتری از جاده واقع شده است. پیش از دوران اسلامی و در زمان سلطنت اشکانیان و ساسانیان در این مکان عبادتگاهی منتسب به پیشوایان زرتشتی قرار داشته است.
بجنورد زیبا را بهتر بشناسیم
همچنین به سبب اقامت چهار طایفه از مُغان (بزرگان دینی زرتشتی) به چهارمغان نیز شهرت دارد. این گردشگاه تفریحی دارای ۳ استخر بزرگ می‌باشد که ۲ استخر از آنها برای شنای کودکان و بزرگسالان محیا گشته است.
گردشگاه زیبای بابااَمان بجنورد
ناحیه گردشگری باباامان که در کیلومتر ۱۰ جادهٔ بجنورد به مشهد قرار دارد، یکی از قدیمی‌ترین پارک‌های تفریحی و گردشگری در ایران به شمار می‌رود. این پارک جنگلی دارای استخرهای متعدد و نیز دارای ۴۰۰٬۰۰۰ اصله درخت، ازجمله درختان: چنار، زالزالک، اقاقیا و زردآلو است. همچنین این پارک جنگلی دارای پوششی گیاهی به وسعت تقریبی۲۵۰ هکتار می‌باشد.
بجنورد زیبا را بهتر بشناسیم
بسیاری از درختان چنار پارک باباامان دارای قدمتی ۴۰۰ ساله هستند. چشمه‌های زیبای فراوانی نیز در مرکز و اطراف این پارک از دل زمین می‌جوشند و بر زیبایی باباامان می‌افزایند. همچنین انشعابی از رودخانه اترک از کنار این پارک می‌گذرد که وجود خود این رودخانه امکان یک ماهیگیری خاطره‌انگیز را برای علاقه‌مندان این ورزش مفرح فراهم کرده است.
آب چشمه‌های این مجموعه تفریحی از نوع آبهای معدنی محسوب می‌شوند، که در حدود ۳۰۰ الی ۴۰۰ لیتر در ثانیه هم آبدهی مفید دارند. این چشمه‌ها از چهار نقطه و از درون تپه‌ای می‌جوشند. سپس به درون استخرهای پارک که با اختلاف سطح بنا شدهاند می‌ریزند.
حسینیه جاجرمی
بنای تاریخی حسینیه جاجرمی در مرکز شهر زیبای بجنورد و در ناحیه بافت تاریخی شهر، در کوچه‌ای موسوم به جاجرمی‌ها واقع شده است. این عمارت از یادمان‌های مذهبی اواخر دورهٔ قاجاریه در شهر بجنورد است. این حسینیه به استناد کتیبه‌ای موجود، در حدود سال ۱۳۲۵ هجری قمری و توسط دو برادر به نام‌های محمد و مهدی رضایی بجنوردی بنیان‌گذاری شدهاند.
بجنورد زیبا را بهتر بشناسیم
این دو برادر که در خانواده‌ای ادیب و فرهنگی رشد یافته بودند برای تحصیل رشته معماری به دانشگاه سن پولیان فرانسه رفته بودند. آنها معماری ایرانی را با سبک گوتیک تلفیق نمودند که نتیجه آن در قسمت‌های زیادی از بنای حسینیه جاجرمی مشهود است.
بنای حسینه جاجرمی به طور کلی یک نمونه معماری سنتی ایرانی از نوع حیاط مرکزی است که به نوعی یک سبک معماری درونگرا قلمداد می‌شود که در آن تمام در و پنجره‌ها و نورگیرها رو به حیاط مرکزی باز می‌شوند. نکته عجیب این است که این نوع سبک معماری ایرانی اغلب در مناطق خشک و کویری مورد توجه بسیار بوده، اما در مناطقی مانند بجنورد چندان معمول نبوده است.
گردآوری، ویرایش و نگارش : کاروک
