آیا مغز انسان قادر است بُعد چهارم را درک کند ؟!

شهرت فیلم آواتار در سال ۲۰۰۹ میلادی نشان داد که عاشقان سینما، فرق بین دنیای دو بُعدی و سه بُعدی را خوب درک می‌کنند ، آنان مایل‌اند برای چنین فرقی ، حتی پول بیشتری هم پرداخت کنند . بیشتر ما به دیدن فیلم‌های دو بُعدی عادت کرده‌ایم ، هر چند شخصیت‌های سینمایی در نگاه اول از عمق و بافت برخوردارند، اما تصویر نمایشگرهای فعلی ما در واقع مسطح است . هنگامی که عینک سه بعدی به روی چشم بزنیم، جهانی را مشاهده می‌کنیم، که کاملاً متفاوت است ، جهانی که امکان راه رفتن در آن وجود دارد !

تخیّلِ زندگی کردن در چنین جهانی برای ما دور از ذهن نیست . چون جهانی که در حال حاضر درآن زندگی می‌کنیم ، این خصوصیت ها را دارد . وسایلی که ما در زندگی روزمره با آنها ارتباط داریم، دارای ارتفاع، عرض و طول هستند . ولی برای شخصی که زندگی را صرفاً در دو بُعد شناخته است، درک محیط سه بعدی برایش غیرممکن است . بنا به گفته اکثر محققان، به همین خاطر است، که دیدن بعد چهارم یا ابعاد فراتر از آن، معمولاً خارج از ظرفیت‌ اکثر انسانها است . دانشمندان با درنظر گرفتن این فرضیه، باور دارند که حداقل ۱۰ بعد متفاوت در هستی وجود دارد ، اما بیشتر ما انسان‌ها هرگز آنها را درک نخواهیم کرد . زیرا ما آدمها ، زندگی را فقط در سه بُعد درک می کنیم ، و اصولاً مغزمان نمی‌داند که چگونه باید بُعد دیگری را نیز پیدا کند .

اِدوین آبوت ( ۱۸۳۸ – ۱۹۲۶ ) ، استاد الهیات در انگلیس بود . او در سال ۱۸۸۴ میلادی، رُمان کوتاهی به نام « پختستان » به چاپ رساند که در آن مسئله مشاهده ابعاد دیگری از هستی را مورد بررسی قرار داد . آبوت در رُمان خود به توصیف نوعی سبک زندگی مربعی در جهانی دو بعدی می‌پردازد . معنی زندگی در دو بعد این است که یک مربع توسط فضاهایی به شکل دوایر، مثلثها یا مستطیل‌هایی احاطه شده باشد . ولی تمام آن چیزهایی که در مربع می توانید ‌ ببینید، در واقع ، فقط از یک سری خطوط تشکیل شده است.

داستانی کوتاه ، اما جالب :

روزی ، کُره‌ای به ملاقات یک مربع رفت . کُره از نگاه مربع ، فقط شبیه یک دایره ساده بود ، و زمانی هم که کُره از اشیای سه‌بعدی حرف می‌زد ، مربع بیچاره از این حرف‌ها سر در نمی‌آورد . در آخر، کُره مربع را با خود به دنیای سه‌بعدی ‌برد . و بالاخره ، مربع متوجه این بُعد جدید ‌شد . مربع قصّه ما نه تنها خطوط را دید، بلکه تمام اشکال دارای عمق را هم مشاهده کرد . مربع با شهامت تمام از کُره ‌پرسید، که آیا بُعدهایی فراتر از جهان سه‌بعدی هم وجود دارند . این سوال باعث شگفتی زیاد کُره شد . زیرا کُره ، جهانی فراتر از این سه بُعد را نمی‌توانست درک کند.

به طور معمول مغز انسان برای درک بُعدی فراتر از این سه بُعد ، تعلیم نیافته است

اما این بُعدِ دیگر، واقعاً چیست؟!

عارفان و فیلسوفان آن را به عنوان مکانی در نظر می‌گرفتند، که ارواح موجودات در آن زندگی می‌کنند ، و البته در آن بُعد کزایی موجودات خود را به قوانین زمینی محدود نکرده اند . انیشتین بزرگ ، در نظریه‌ی نسبیت خاص خود ، بعد چهارم را زمان نامیده است ، اما بعدها متوجه شد که زمان از فضا قابل جدا شدن نیست . طرفداران فیلم‌های علمی تخیلی، این بُعد را به‌عنوان فضا-زمان می‌شناسند ، به طوری که نظریۀ پیوستگی فضا-زمان دهه هاست ، که توسط نویسندگان فیلم های ژانر علمی-تخیلی محبوبیت پیدا کرده است . انیشتین نیروی جاذبه را به عنوان خَمِشى در بُعد فضا-زمان توصیف نمود . البته امروزه ، برخی فیزیک‌دانان بُعد چهارم را به عنوان فضایی تعریف می‌کنند ، که قائم بر یک مکعب است . اما اشکال کار اینجا است که تصور یا دیدن فضایی ، که عمود بر یک مکعب است ، برای ما ممکن نیست . محققان از ایده های انیشتین برای بررسی امکان مسافرت انسان در زمان استفاده کرده‌اند . از طرفی ، چون ما می‌توانیم در جهان سه بعدی‌ِ خودمان در هر جهتی حرکت کنیم ، ولی در زمان فقط می‌توانیم ، به جلو حرکت کنیم : بنابراین ، سفر به زمان گذشته تقریباً غیر ممکن عنوان شده است ؛ اگرچه بعضی محققان امیدوار به پیدا کردن کرم‌چاله‌هایی هستند ، که به بخش‌های مختلف فضا-زمان متصل می‌شود.

حال سؤال اینجاست که : اگر ما واقعاً نمی‌توانیم از بُعد چهارم برای سفر در زمان و مکان استفاده کنیم و حتی امکان مشاهده بُعد چهارم برای ما وجود ندارد ، کسب اطلاعات بیشتر در مورد آن، به چه دردی می‌خورد؟! اما به هرحال فهمیدن ماهیت این ابعاد غیر متعارف در جهان ما ، برای فیزیکدانان و ریاضی‌دانان بسیار حائز اهمیت است، زیرا به آنان و همه ما در درک بهتر جهان هستی و قدرت بی پایان و لایزال پروردگار یکتا کمک می‌کند .