مولکول DNA (دی اِن ای) یا «دِئوکسی‌ریبو نوکلُئیک اسید» (Deoxyribo Nucleic Acid) نام یک ترکیب بیوشیمیایی است. که تمام اطلاعات ژنتیکی و ویژگی‌های وراثتی موجودات زنده را از نسلی به نسل دیگر منتقل می‌کند.
این مولکول شگفت‌انگیز دارای دو رشته بسیار بلند است که به شکل موازی در کنار هم قرار می‌گیرند. و ساختاری مانند یک مارپیچ دو‌تایی (Double-Helix) را ایجاد می‌کنند. مولکول “دی‌ان‌ای” در تمام سلول‌های بدن موجودات زنده یافت می‌شود و از والدین به فرزندان انتقال می‌یابد.
DNA چیست و چگونه امکان دارد که DNA انسان ها . . . . .
مولکول دی‌اِن‌ای می‌تواند تمام کدها و اطلاعات ژنتیکی انسانها، جانوران، گیاهان، حشرات و حتی ویروس‌ها را در گذر قرون و اعصار با خود حمل کند. و آنها به نسل‌های زیستی آینده منتقل نماید. این اطلاعات و کدهای بیولوژیکی برای تداوم بقا، رشد، تکامل، تولید مثل و تمام عملکردهای حیاتی موجودات زنده لازم و ضروری هستند.
محل قرارگیری مولکول DNA در هسته تمام سلول‌های زنده و سالم می‌باشد. هسته‌های سلول‌های زنده به عنوان مرکز اصلی ارسال دستورالعمل‌های ساخت انواع پروتئین‌ها و RNA های موجود در بدن جانداران گوناگون نیز شناخته می‌شوند.
اسید ریبونوکلئیک (Ribo Nucleic Acid) یا RNA همراه با دی‌اِن‌ای و پروتئین، سه مولکول درشت اصلی در هسته سلول های زنده می‌باشند. که وجود آنها برای ادامه حیات همهٔ گونه‌های شناخته شدهٔ زیستی اجتناب ناپذیر است.
دی اِن ای؛ معجزۀ طبیعت
نکته جالب این است که وقتی یک زیست گونه به لحاظ بیولوژیکی دچار مرگ می‌شود. این مولکول ها (خصوصاً دی ان ای) در شرایط محیطی خاصی می توانند برای مدتها و حتی هزاران سال، سالم باقی بمانند.
مولکول‌های “دی‌اِن‌ای” باستانی انسانها و دیگر موجودات زنده دارای قابلیت خاصی هستند. آنها می‌توانند که به طور پایدار، در رسوبات و تکه‌های میکروسکوپی استخوان و حتی مدفوع حفظ شوند. در گذشته رسوباتی که همراه یافته‌های باستان شناسی بود توسط اکثر باستان شناسان به عنوان مواد جانبی بی اهمیتِ کاوش‌ها در نظر گرفته می‌شد.
اما در سال های اخیر دانشمندان بیولوژیست متوجه شدند که این رسوبات ظاهراً بی‌اهمیت، می‌توانند حاوی مولکول‌های زیستی باستانی از جمله DNA باشند. آنها تصریح می‌کنند که بازیابی DNA های باستانی انسانها و دیگر جانوران از رسوبات قدیمی، فرصت‌های هیجان‌انگیز جدیدی را برای بررسی هر چه بهتر نحوه توزیع و پراکندگی جغرافیایی و زمانی انسان‌های باستانی و سایر موجودات در مکان‌هایی که بقایای اسکلتی آنها نادر است، یا حتی وجود ندارد را، ارائه می‌کند.
DNA چیست و چگونه امکان دارد که DNA انسان ها . . . . .
برای بررسی بیشتر منشأ مولکول‌های “دی‌اِن‌ای” در رسوبات، محققان موسسه انسان شناسی تکاملی “ماکس پلانک” با یک گروه بین‌المللی دیگر از زمین‌باستان‌شناسان (باستان‌شناسانی هستند که تکنیک‌های زمین‌شناسی را برای بازسازی نحوه تشکیل رسوب‌ها زیستی در مکان‌های مختلف به کار می‌برند) جهت مطالعه چگونگی حفظ DNA در رسوبات و در مقیاس میکروسکوپی، همکاری کرده اند.
آنها از بلوک‌های رسوبی دست‌نخورده‌ای استفاده کردند که قبلاً از مکان‌های باستان‌شناسی گردآوری و طبقه‌بندی شدند. سپس با نوعی از رزین پلاستیکی مصنوعی (پلی استر) پوشش شدند. این بلوک های نسبتاً سفت و سخت، به آزمایشگاه رفتند و جهت تصویربرداری میکروسکوپی و تجزیه و تحلیل زیستی ژنتیکی، برش کاری شدند.
دستاوردهای تحقیقاتی
محققان توانستند با موفقیت دی‌اِن‌ای های زیادی را از مجموعه‌ای از بلوک‌های رسوبی باستانی (مربوط به هزاران سال پیش) که البته ۴۰ سال پیش از مکان‌هایی در آفریقا، آسیا، اروپا و آمریکای شمالی جمع‌آوری (و آغشته به پلی استر) شدند، استخراج کنند.
در موردی دیگر، دانشمندان از بلوک‌های رسوبی غار “دنیسووا” (واقع در کوه‌های آلتای در جنوب سیبری مرکزی) DNA های باستانی نئاندرتال‌ها، دنیسوواها (دنیسووا نام گروهی از انسان‌تباران هستند که بقایای باستانی دو نفر از آنها در غار دنیسووا کشف شد. شواهد حاکی از آن است که این نوع از انسانها در حدود ۳۰٬۰۰۰ تا ۵۰٬۰۰۰ سال پیش در آن منطقه زندگی می‌کردند) و انسان‌های جدیدتر( به لحاظ دوره زمانی) را کشف کردند.
DNA چیست و چگونه امکان دارد که DNA انسان ها . . . . .
این کشفیات به وضوح نشان می‌دهد که دلیل موفقیت بالای بازیابی DNA پستانداران باستانی به خاطر فراوانی بقایای میکرونی در شبکه ماتریکس بلوک رسوبی است. نه از DNA خارج سلولی یا مدفوع. به عبارتی دیگر، در زمانی که مایعات بدن و بافت های سلولی در حال تجزیه است. بر روی دانه‌های معدنی رسوب کرده و جذب آنها می‌شود.
البته تحقیقات عملی نشان می دهد که معمولاً DNA های باستانی به طور یکنواخت در رسوبات توزیع نمی شوند. نکته دیگر اینکه خصوصیات و ویژگی‌های شیمیایی و معدنی ماده رسوبی نیز در تعیین اصالت و حفظ DNA های باستانی بسیار تأثیرگذار هستند.
گردآوری، ویرایش و نگارش: کاروک
